Groter worden de monumenten van Nederland niet: de Nieuwe Hollandse Waterlinie is werelderfgoed. Ontdek met de fiets waarom. Een artikel dat elke toerfietser aanspreekt. Na het lezen meteen het zadel op voor de LF Waterlinieroute. De Hollandse verdedigingswerken wachten.
LF Waterlinieroute: Meerdaagse fietstocht langs de Hollandse Waterlinie
Breekt het zweet je niet snel uit als je wat langer in het fietszadel zit dan gewoonlijk? Kijk jij niet op tegen meer dan 400 km fietsplezier langs een bijzonder deel van de Nederlandse verdedigingshistorie? Van Edam via Utrecht tot Bergen op Zoom liggen nu fietsroutes waar eeuwen geleden de Hollandse waterlinies werden aangelegd.
Je peddelt op deze rustige fietspaden langs militaire batterijen, betonnen bunkers, liniedijken en inundatiekanalen en stapt van de fiets bij forten en prachtige vestingsteden. En dat allemaal in het besef dat je zo kennismaakt met een trots en weerbaar werelderfgoed. Unesco heeft namelijk haar stempel gezet op De Hollandse Waterlinies. Op de officiële website van de LF Waterlinieroute vind je alle info die je nodig hebt.
Oude Hollandse Waterlinie
Laten we even terug in de tijd gaan voor we op de fiets stappen. Het begon allemaal met de Oude Hollandse Waterlinie die het zeer welvarende Holland in de 17e en 18e eeuw moest beschermen tegen invallen. Hollanders hadden al ervaring met dit type verdedigingslinies want Alkmaar en Leiden waren eerder al onder water gezet zodat aanvallers niet verder konden.
Tussen de Zuiderzee (nu IJsselmeer) en de Merwede werd een waterlinie ingericht om de opstomende Fransen tegen te kunnen houden. In 1672 bleek dat de linie succes had en werd hij verder versterkt met batterijen, fortificaties en andere strongholds. Er is trouwens ook een LF Zuiderzeeroute beschikbaar.
Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Oude Waterlinie werd steeds meer naar het oosten verplaatst en uiteindelijk ontstond de Nieuwe Hollandse Waterlinie (1870 tot 1945). Deze verving de oude linie en beschermde nu ook Utrecht. Rond deze stad vind je nu heel veel bastions en forten. Aan het eind van de 18e eeuw was er een enorme bouwwoede: sluizen, forten en waterwerken.
De forten zijn nu de meest in het oog springende elementen van de linie maar in feite was elk sluisje en inundatiekanaal van groot belang omdat de linie effectief onder water moest worden gezet. Niet teveel water, want dan kon de vijand gaan varen. Niet te weinig water, want dan konden de invallers nog door het water waden. De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd neergelegd tussen de Zuiderzee en de Biesbosch, twee al bestaande en beschermende watervlekken. De nieuwe Hollandse Waterlinie is ook echt gebruikt op moment van oorlogsdreiging:
• 1870 Frans-Duitse oorlog
• 1914-1918 eerste wereldoorlog (Nederland neutraal)
• 1939-1940 tweede wereldoorlog
• 1944-1945 tweede wereldoorlog
Door de opkomst van het vliegtuig in het militaire materieel werd het belang van onderwater zetten van grote gebieden steeds minder. Toch gebruikten de Duitsers aan het eind van de tweede wereldoorlog de inundatiegebieden nog tegen de optrekkende geallieerden.
Je fietst door een aangenaam decor van water en spannende natuur, langs aantrekkelijke forten en vestingstadjes waar de sfeer van weleer hangt. – LF Waterlinieroute Website
Speciaal aangelegde fietswegen
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is in haar geheel een rijksmonument. In 2008 werd besloten de linie van een opknapbeurt te voorzien en dat is van belang voor jou als toerfietser. Want vanaf dat moment kwamen er fraaie fietspaden die je van bunker naar sluis, van vestingstad naar batterij en van slot naar waterwerk voeren. Vele tientallen versterkingen fiets je zo voorbij en veel ervan kun je ook even bezoeken.
Forten hebben soms een tweede leven gekregen als eethuis met terras, soms zijn ze omgetoverd tot interessant museum. De forten zelf zijn laag gebouwd zodat de vijand ze pas op het laatste moment in het oog kreeg. Veel forten zijn nu ook begroeid met bomen en struiken. Het is dan ook handig als je een van de fietsroutes doet, je overzicht hebt waar je even kunt stoppen. Anders fiets je zo aan de monumenten voorbij.
Fiets de gehele LF Waterlinieroute of deeltrajecten
Je kunt de hele route rijden tijdens een langere fietsvakantie of zo nu en dan een dagje of een weekend een deel doen. Een LF-fietsgids helpt je de route te volgen en te kijken wat je onderweg allemaal kunt bekijken. Het volgen van de fietsroute wordt vergemakkelijkt door bordjes in het landschap met ‘waterlinieroute’. Behalve de fietsgids raadplegen, kun je ook een app op je telefoon zetten. Heb je meteen de juiste veertijden erbij want je moet inderdaad wel eens het water over. Het is niet voor niks een waterlinie-route.
Overnachten kan natuurlijk bij Vrienden op de Fiets, in een B&B of Hotel via Booking.com of lekker in de tent. Er zijn diverse campings niet ver van de LF Waterlinieroute. Nederland Fietsland is bezig met het samen (laten) stellen van fietsarrangementen. Reisorganisatie Fietsrelax heeft al wel een arrangement (overnachtingen en bagagevervoer) voor de LF Zuiderzeeroute (ook een aanrader wat mij betreft), maar nog niet voor de LF Waterlinieroute.
De LF Waterlinieroute is opgesplitst in acht handige dagtrajecten tot 67 km. Je kunt de volledige route ook downloaden zodat je met GPX-tracks echt netjes op exact de juiste fietswegen blijft. Alle info vind je op de website van deze fietsroute.
Highlights op en langs de LF Waterlinieroute
Eigenlijk is elke kogelvanger en ieder sluisje interessant op de route. Maar je kunt toch wel een top zeven van niet te missen bezienswaardigheden samenstellen:
• Slot Loevestein (ja, ook bestaande kastelen werden opgenomen in de Waterlinie)
• Muiderslot
• Vesting Naarden (bastions rond het centrum én het Nederlands Vestingmuseum)
• De Vestingdriehoek Gorinchem, Woudrichem en Zaltbommel
• Fort bij de Nieuwe Steeg (nu een educatieve attractie met de naam GeoFort)
• Fort Everdingen (nu toegankelijke bierbrouwerij)
• Waterliniemuseum Fort bij Vechten (gigantisch fort, nu themamuseum)
Kort maar krachtig op pad
Niet van plan de hele 400 km te doen? Maar wel benieuwd naar een leuk traject binnen deze lange fietsroute? Ga dan voor de Waterliniefietstocht Fort De Bilt-Plofluis, de fietstocht Diefdijk-Linge, de tocht Gorinchem-Brakel (veel inundatievelden), de tocht Naarden-Muiden-Weesp of het traject tussen Vechten en Vuren. Meer fietsroutes in Nederland vind je op de pagina over fietsvakanties in eigen land.
